Whiplash (2014)

Korte Inhoud
Andrew is een veelbelovende 19-jarige drummer die studeert aan een berucht conservatorium in Manhattan. Hij wil echter niet zo maar een muzikant zijn. Achtervolgd door de mislukte carrière van zijn vader, die schrijver was, en de angst dat het wel eens genetisch kan zijn, droomt hij ervan om de top te bereiken. Vastbesloten om niet in de voetsporen van zijn vader te treden oefent hij dagelijks tot zijn handen letterlijk bloeden. De druk wordt nog groter als hij wordt uitgekozen om in de schoolband te spelen onder leiding van de beruchte Terence Fletcher, een barbaarse muziekleraar die er alles voor over heeft om het potentieel van zijn student naar boven te halen.

Genre : Drama/Muziek
Land : VS

Cast :
Miles Teller : Andrew
J.K. Simmons : Fletcher
Melissa Benoist : Nicole

Regisseur : Damien Chazelle

Mijn mening

“The truth is, Andrew

I never really had a Charlie Parker.
But I tried.
I actually fucking tried.”

Amazon.com Widgets

“Whiplash”. Je zou denken dat deze film het relaas vertelt van een drummer (de filmaffiche verklapt dit al gedeeltelijk) die door het heftig bespelen van zijn instrument dit letsel heeft opgelopen. Of die door ritmisch te trommelen op zijn stuur tijdens het rijden met de wagen, de controle verloor en ligna recta achterop zijn voorligger inreed. Onrechtstreeks zou je de titel van deze magistrale en uiterst ritmische film daaraan kunnen linken, want de arrangementen die Andrew (Miles Teller) voor zijn neus geschoven krijgt, zouden gerust wel eens voor een nekletsel kunnen zorgen. En als het over dat controle verliezen gaat … tja … dan moet je eerst de film zelf eens kijken. In ieder geval refereert de filmtitel naar een muziekstuk geschreven door de Amerikaanse jazz componist Hank Levy. Het centrale thema van de film is hoever je iemand kan drijven om bepaalde onmenselijke grenzen van zijn eigen kunnen te overschrijden. Nu, voor mij ben je toch al een topmuzikant als je het volledige arrangement van “Whiplash” en “Caravan” (geschreven door Duke Ellington) van buiten kent. Dan mag je hier en daar nog een steek laten vallen en een tel erlangs zitten. Uiteindelijk zal ik nog een grenzeloze bewondering hebben voor de muzikant na het voltooien van zo’n bovenmenselijke prestatie.

Nog nooit had ik zo’n zin om iemand door de beeldbuis te trekken en vervolgens zijn tronie te bewerken met een enorme cimbaal zoals nu in het geval van de waarschijnlijk uiterst getalenteerde muziekleraar Fletcher, briljant vertolkt door J.K. Simmons. Een man die leeft voor zijn muziek en er met een enorme passie mee bezig is. Een beetje overdreven passioneel, zodanig dat hij de grens van de menselijke waardigheid overschrijdt en door zijn gedrevenheid voor het creëren van een über perfecte muzikant zorgt voor een manier van lesgeven die neigt naar het sadomasochisme. Een soort militaristische houding tegenover zijn getraumatiseerde en angstige leerlingen die beducht zijn voor elke onverwachtse uitbarsting. Een respectloze brulboei, gekweekt om dienst te doen als “drill sergeant” in het Amerikaanse leger, en eersteklas pestkop, die plotsklaps pupiters rond zwiert, oorvijgen uitdeelt en zomaar een orkestlid eruit smijt omdat die een beetje uit de toon speelt. Naderhand blijkt de beschuldigde niet de schuldige te zijn, maar is hij gewoon het klaslokaal uitgesmeten omdat hij niet kon beamen dat hij niet diegene was die vals speelde. Een nog ergere smet op het blazoen van een beroepsmuzikant, volgens Fletcher.

Dit ondergaat ook Andrew, een doodgewone Amerikaanse tiener die aan het Shaffer conservatorium studeert en als enige doel voor ogen heeft om de allerbeste jazz drummer te worden. De dag dat hij door Fletcher wordt ingelijfd om deel uit te maken van zijn schoolorkest, met alleen een streng geselecteerde elitegroep van muzikanten, kan zijn dag niet meer stuk. Zijn zelfvertrouwen krijgt op dat moment zo’n positieve impuls dat hij zelfs zijn schroom overwint en ’s avonds een afspraakje durft te maken met een meisje uit de bioscoop. Dat het naderhand tot een regelrechte psychologische oorlogsvoering leidde, had hij nooit kunnen dromen. Langzamerhand zorgt de terreurpolitiek van Fletcher ervoor dat hij zichzelf tot het uiterste drijft om aan de verwachtingen te voldoen. Zelfs zijn relatie met Nicole (Melissa Benoist) moet eraan geloven. De liefde voor muziek wordt verdrongen door een bloederige strijd voor een plekje in het orkest. Het obsessionele neemt de bovenhand, tot het zelfdestructieve aan.

Zelf ben ik geen expert op jazz gebied. En ik las al recensies waarbij er geopperd wordt dat het essentiële van jazz volledig verkeerd wordt voorgesteld. Het idee over jazz dat hier naar voren wordt gebracht, is grotesk en belachelijk karikaturaal, klinkt het. Ook de hele historie rond Charlie Parker en de anekdote die Fletcher altijd maar weer naar boven haalt, blijkt niet helemaal te kloppen. Kan best zijn, maar voor mij was dan ook niet het jazz gedeelte de essentie van het verhaal. Het is de emotionele en fysieke brutaliteit die Fletcher gebruikt om leerlingen naar een hoger niveau te brengen, zodanig dat ze zichzelf overtreffen. Op deze manier wil Fletcher “zijn Charlie Parker” creëren. De hele film volgt wel de cadans van de gebruikte muziek : opzwepend, ritmisch en intens. Alleen het einde was wel voorspelbaar en volgt het stramien van “de onderdrukte laat de onderdrukker eens een poepje ruiken”. Ik hoopte er echter op dat Andrew zijn drumstokken bij Fletcher daar zou steken waar de zon nooit schijnt.

De acteerprestaties van Teller en Simmons zijn vanzelfsprekend buitengewoon verbluffend. Pas na een tijdje besefte ik dat ik Teller aan het werk had gezien in “That awkward moment”. Een film die ik zo snel mogelijk wou vergeten. Hier vond ik hem echter schitterend. En blijkbaar is hij een verwoed drummer en heeft hij zelf de muzikale prestaties voor zijn rekening genomen. Hoedje af ! Maar de meest briljante prestatie is zonder twijfel die van Simmons. Wat een geweldige karakterschets en uitstraling in deze film. Een personage die je angst aanjaagt en die je grondig haat na een tijdje. Maar uiteindelijk begreep ik ook een beetje wat hem zover dreef. Dat hij voor deze rol een Oscar kreeg, is in mijn ogen dan ook welverdiend. Een energieke muzikale thriller, met een redelijk voorspelbare afloop die zo extreem ritmisch is dat stilzitten onmogelijk is. Een aanrader !