The professor and the Madman (2019)

Korte Inhoud
'The Professor and the Madman' vertelt het verhaal over de schepping van de OED, beter bekend als de Oxford English Dictionary. In 1857 begint professor James Murray aan de samenstelling van de OED en als voorzitter van het comité probeert hij zoveel mogelijk mensen te bereiken die een bijdrage kunnen leveren aan het ambitieuze project. Een van die mensen, William Chester Minor, levert meer dan 10.000 bijdrages, waarna het comité de man wil eren voor zijn werk. Murray komt er echter achter dat William inmiddels opgesloten zit in een gesticht voor krankzinnigen, na het plegen van een moord.

Genre : Biografie/Drama
Land : Ierland

Cast
Mel Gibson : James Murray

Sean Penn : Dr. William Chester Minor
Natalie Dormer : Eliza Merrett

Regisseur
Farhad Safinia

Mijn mening

If I am to fashion a book,
I'll need a spine.

Soms ben je uit je lood geslagen door een bioscoopfilms vanwege de immens prachtige speciale effecten en het gebruik van weergaloos beeldmateriaal. Een andere keer is het door het inventief opgebouwd en geconstrueerd verhaal. En in een andere film kijk je vol ontzag en bewondering naar de manier waarop bepaalde acteurs hun rol spelen. Als een film er fenomenaal uit moet zien voor je. Of het komt wel eens voor dat je bij het lezen van een roman, waarbij er gesofisticeerd gegoocheld wordt met woorden zodanig dat er een literair hoogstandje ontstaat, met moeite je ogen kunt openhouden en je hoofd na een korte periode achterover knikt waarna er licht gesnurk te horen is. Dan is het beter dat je deze film links laat liggen. Want in “The Professor and the Madman” vallen er geen adembenemende speciale effecten te bespeuren en ligt de nadruk op het literaire uit deze wereld. Voor mij was dit in ieder geval een meesterlijk en boeiend verhaal over hoe de wereldberoemde “Oxford Dictionary” werd samengesteld.

Ook al speelt dit zich af rond 1850, zijn er toch bepaalde feiten die in onze hedendaagse maatschappij terug te vinden zijn. En er zijn ook wezenlijke verschillen op te merken. De film gaat niet alleen over de verwezenlijking van een schier onmogelijke opdracht met beperkte middelen. Het gaat ook over het bestaan van klassenverschillen. De onwetendheid op wetenschappelijk vlak en het toepassen van mensonwaardige praktijken in psychiatrische instellingen. En het pretentieus gedrag van de gegoede klasse en het politiek gekonkelfoes in intellectuele kringen. En doorheen deze onderwerpen heb je de Schot James Murray (Mel Gibson) die met behulp van ontelbare strookjes papier, kilometers lange breigaren en engelengeduld elk bestaand Engels woord tracht te bevatten en te duiden in de literaire geschiedenis. Een opdracht die immense inspanningen vereist ten nadele van zijn vrouw en kinderen.

Ik weet ook wel dat literatuur (voor mij althans) niet bepaald een sexy onderwerp is. Ik ging er al op voorhand vanuit dat deze film niet ondraaglijk spannend zou worden. Maar net zoals bij “Kill your Darlings” kon dit historisch drama me fascineren. En dat al vanwege de uitdaging die Murray aanging. Ik keek vol ongeloof naar de werkwijze die werd toegepast terwijl ik me constant afvroeg of dit een haalbare kaart was. In een tijdperk waar men het woord digitaal nog niet kende (toch één woordje minder waar ze zich op moesten concentreren) en men dus niet beschikte over gecomputeriseerde hulpmiddelen. Geen geïndexeerd werkbestand met gelinkte cross-reference tabellen waarop men SQL statements zou kunnen loslaten, om op die manier aan big data analyse te doen. Nee, hier werd alles met ouderwetse inktpennen neergekrabbeld op velletjes papier en dan vervolgens op de wanden bevestigd. Primitiever kan het niet. Wel schitterend om te zien dat James Murray eigenlijk het principe van content-management toepast door de Engelse bevolking aan te moedigen om Engelse woorden neer te pennen en naar hen per post te sturen (inderdaad geen mail).

Het is vooral het briljant acteerwerk van de heren Mel Gibson en Sean Penn dat de film interessanter maakt. Gibson speelt de Schotse academicus en autodidact die, ondanks de tegenkantingen van de gevestigde waarden uit de raad van bestuur van Oxford, aangesteld wordt als bezieler van dit gerenommeerd werk en een toonbeeld is van doorzettingsvermogen. Mijn favoriete scene is die waar hij geïntroduceerd wordt bij deze intellectuele snobs die zelfs geen moeite doen om hun afkeer te verbergen. Het moment waarop Murray een opsomming maakt van alle talen die hij machtig is en je de verbouwereerde gezichten van de narcistisch ingestelde academici ziet, deed me direct terugdenken aan de scene in een studentencafé met Matt Damon in “Good Will Hunting”. Daar werd ook zo’n snobistisch ingesteld rijkeluiszoon op een schitterende manier op zijn plaats gezet.

De sparringpartner van Mel Gibson is William Chester Minor (Sean Penn), een Amerikaanse legerarts en oorlogsveteraan die achtervolgt wordt door waanbeelden. In een fase van extreme waanzin en schizofrenie vermoord hij een onschuldige voorbijganger en komt terecht in het Broadmoor Criminal Lunatic Asylum. Kortom een inrichting voor criminele gekken. De dienstdoende arts aldaar Dr. Richard Brayn (Stephen Dillane) heeft in eerste instantie een menswaardige behandeling voor ogen (wat leidt tot bepaalde privileges zoals een ruim vertrek met een gigantische bibliotheek). Maar naar het einde toe lijkt hij toch weer gebruik te maken van vreselijke technieken. Het is dankzij een boek dat Minor heeft gekregen van de weduwe van zijn slachtoffer (In mijn ogen het zwakste aspect in deze film) dat hij de vraag onder ogen krijgt die Murray aan de Engelse bevolking gesteld heeft. En dat is de aanzet voor Minor om aan het werk te gaan en Murray te overladen met duizenden woorden voor het woordenboek. De manier waarop Sean Penn deze getormenteerde en krankzinnige man speelt, is gewoonweg formidabel. En ja dit neigt naar overacting. Maar is dit niet noodzakelijk om zo’n individu uit te beelden? Hij is tenslotte een beetje krankzinnig.

Er zijn meerdere facetten die schitterend uitgewerkt zijn. Zoals het uitgewerkte decor waar het verhaal zich in afspeelt. Een Londen uit de 19de eeuw met zijn typische klederdracht, gedrag van de mensen en attributen. Maar het is vooral de interactie tussen de twee uiterst briljante heren dat perfect in beeld werd gebracht. Twee gekwelde intellectuelen. De ene vanwege de tegenwerkingen en onmogelijkheid van de opdracht. De andere vanwege de innerlijke demonen die zijn leven ondraaglijk maken. Een individu die lijdt aan een posttraumatisch stressstoornis (PTSS). Een onbekende aandoening in die tijd. De dialogen waarbij de twee heren hun liefde voor het Engels vocabulaire tonen is ronduit subliem om naar te kijken. De wijze waarop ze beiden opleven en glunderend het ene woord na het andere uitspreken is een lust voor het oog. Misschien paste de melige verhaallijn over de weduwe Eliza Merrett (Natalie “Game of Thrones” Dormer) niet echt bij het geheel en was de nadrukkelijke boodschap over spijt en vergiffenis er een beetje over. Maar ondanks die tekortkomingen vond ik deze historische, op waargebeurde feiten gebaseerde film boeiend genoeg. Dus stel je je vragen over de herkomst van woordenboeken, dan mag je deze niet laten schieten. Tegelijkertijd heb je dan ook een beeld over het academisch intellectualisme (en hun zelfingenomen en arrogante houding) en de gruwel van de 19de-eeuwse psychiatrie. Maar hetgeen ik me het meeste afvroeg : zijn die baarden van Gibson en Penn het resultaat van natuurlijke baardgroei of rekwisieten?